Giới thiệu

Nhắc đến ẩm thực Nha Trang, nhiều người nghĩ ngay đến bánh canh chả cá, bún chả cá hay những đĩa chả cá vàng ươm, dai giòn, thơm ngọt. Ít ai biết rằng, phía sau những miếng chả cá ấy là cả một lịch sử nghề truyền thống lâu đời, gắn liền với cuộc sống của ngư dân vùng biển Khánh Hòa – đặc biệt là thị trấn Vạn Giã (huyện Vạn Ninh).

Bài viết này sẽ đưa bạn khám phá: nguồn gốc – sự phát triển – dấu ấn thương hiệu của nghề chả cá Nha Trang, để thấy rõ vì sao món ăn bình dị ấy lại trở thành “linh hồn” trong ẩm thực thành phố biển.

1. Chả cá trong văn hóa ẩm thực Việt Nam

“Chả cá” là một dạng chế biến đặc biệt của cá: thịt cá được lọc bỏ xương, quết nhuyễn, nêm gia vị rồi đem hấp hoặc chiên. Mỗi vùng miền lại có một cách làm riêng:

Miền Bắc: nổi tiếng với chả cá Lã Vọng ở Hà Nội, xuất hiện từ năm 1871. Đây được xem là “thương hiệu chả cá đầu tiên” gắn với một địa danh cụ thể, đưa món chả cá trở thành đặc sản quốc gia.
Miền Trung: dải đất ven biển với nguồn cá dồi dào, đặc biệt là Khánh Hòa, Phú Yên (nay thuộc Đăk Lắk, Bình Định (nay thuộc Gia Lai)… Tại đây, nghề chả cá gắn liền với đời sống ngư dân – vừa tận dụng nguồn cá tươi, vừa tạo ra sản phẩm có giá trị kinh tế cao.
Miền Nam: chả cá thường kết hợp trong bún nước, bánh canh, hoặc làm món ăn chơi trong các bữa tiệc gia đình.

Trong đó, Nha Trang – Khánh Hòa được coi là một trong những “cái nôi” quan trọng nhất của nghề chả cá miền Trung.

2. Nha Trang – vùng đất nuôi dưỡng nghề chả cá

2.1. Lợi thế biển Khánh Hòa

Biển Khánh Hòa trải dài hơn 200 km, sau khi sáp nhập với Ninh Thuận thì trở thành địa phương có đường bờ biển dài nhất Việt Nam, nguồn hải sản phong phú bậc nhất Việt Nam. Các loài cá được dùng làm chả thường là:

Cá thu: thịt săn chắc, ít xương, vị ngọt.
Cá cờ, cá nhồng: cho chả giòn, thơm đặc trưng.
Cá mối, cá chuồn: dễ quết nhuyễn, tạo độ dẻo.

Nguồn nguyên liệu này chính là “bí quyết tự nhiên” khiến chả cá Nha Trang khác biệt, khó trộn lẫn với nơi khác.

2.2. Vạn Giã – cái nôi nghề chả cá

Nhiều tài liệu và báo chí địa phương khẳng định: thị trấn Vạn Giã (huyện Vạn Ninh cũ) là “thủ phủ chả cá” Khánh Hòa.

Nghề đã hình thành từ rất lâu đời, gắn với tập quán của ngư dân đánh bắt gần bờ. Khi cá tươi không tiêu thụ hết, họ đem giã nhuyễn, trộn gia vị rồi chiên hoặc hấp để giữ được lâu.
Qua thời gian, chả cá không chỉ phục vụ gia đình mà còn bán ra chợ, trở thành sản phẩm hàng hóa.
Đến nay, Vạn Giã có hàng chục cơ sở chế biến chả cá, nhiều cơ sở phát triển thành doanh nghiệp quy mô lớn, cung cấp cho toàn quốc và xuất khẩu.

3. Hành trình phát triển nghề chả cá Nha Trang

3.1. Từ món ăn dân dã đến đặc sản địa phương

Ban đầu, chả cá chỉ là cách bảo quản cá sau những chuyến biển. Nhưng dần dần, nhờ hương vị đặc biệt, nó trở thành món ăn phổ biến. Các quán ăn ở Nha Trang sáng tạo nên những món nổi tiếng như:

Bún chả cá Nha Trang: nước dùng thanh, vị ngọt từ cá, kết hợp chả cá hấp và chiên.
Bánh canh chả cá: sợi bánh mềm, nước lèo đậm đà, chả cá dai giòn.

Hai món này ngày nay gần như là biểu tượng ẩm thực Nha Trang.

3.2. Làng nghề và sinh kế cộng đồng

Hiện nay, riêng ở huyện Vạn Ninh, nghề chả cá tạo việc làm cho hàng trăm lao động địa phương. Ở Nha Trang cũng có nhiều hộ sản xuất chả cá thủ công hoặc công nghiệp. Có những cơ sở mỗi ngày tiêu thụ hàng tấn cá nguyên liệu, sản xuất hàng ngàn ký chả cá cung cấp khắp cả nước.

Nghề không chỉ mang lại thu nhập, mà còn giữ gìn bản sắc ẩm thực vùng biển.

3.3. Thương hiệu và chuẩn hóa chất lượng

Từ năm 2016, Khánh Hòa đã triển khai xây dựng nhãn hiệu tập thể Chả cá Vạn Ninh, nhằm bảo vệ uy tín sản phẩm, chống hàng giả.

Nhiều cơ sở được chứng nhận OCOP 3–4 sao, áp dụng quy trình sản xuất HACCP – tiêu chuẩn an toàn thực phẩm quốc tế. Đây là bước chuyển mình từ sản phẩm truyền thống sang hàng hóa đạt chuẩn thương mại.

Tại Nha Trang, Phúc Hưng Thịnh Seafood là một trong những cơ sở uy tín, bài bản nhất để sản xuất chả cá cũng như các loại hải sản ăn liền khác. Cơ sở chúng tôi sản xuất chả cá có nguồn gốc nguyên liệu ngay tại cảng Vĩnh Lương và sử dụng lao động phổ thông, là những người dân đã gắn bó với nghề chài lưới bao năm,

4. Chả cá Nha Trang – niềm tự hào du lịch ẩm thực

4.1. Trải nghiệm du khách

Không ít du khách khi đến Nha Trang đều tìm thưởng thức bánh canh chả cá hoặc mua chả cá gói hút chân không về làm quà. Họ ấn tượng bởi:

Vị ngọt tự nhiên từ cá biển tươi.
Độ dai giòn “có một không hai”.
Mức giá bình dân nhưng chất lượng cao.

4.2. Sản phẩm quà tặng

Hiện nay, nhiều cơ sở ở Vạn Ninh cũng như Nha Trang đã phát triển chả cá đóng gói, hút chân không, cấp đông, đưa vào siêu thị, cửa hàng đặc sản. Nhờ đó, chả cá Nha Trang trở thành món quà du lịch đặc trưng, sánh ngang với yến sào hay nem Ninh Hòa.

5. Những mốc quan trọng trong lịch sử nghề chả cá Nha Trang

Trước thế kỷ XX: ngư dân Nha Trang – Vạn Giã làm chả cá chủ yếu để bảo quản và ăn trong gia đình.
Thế kỷ XX: chả cá phổ biến trong đời sống thường nhật, xuất hiện trong các quán ăn ở Nha Trang.
2016: huyện Vạn Ninh xây dựng nhãn hiệu tập thể “Chả cá Vạn Ninh”.
2019 – nay: nhiều cơ sở chả cá được công nhận OCOP 3–4 sao, nâng cao giá trị thương hiệu.
Hiện tại: chả cá Nha Trang được phân phối toàn quốc, một số cơ sở bước đầu xuất khẩu

6. Giá trị văn hóa – kinh tế của nghề chả cá

Văn hóa: chả cá đã trở thành một phần không thể thiếu trong ẩm thực Khánh Hòa, góp phần làm phong phú “bản đồ ẩm thực Việt Nam”.
Kinh tế: nghề chế biến chả cá tạo sinh kế bền vững cho nhiều hộ dân ven biển.
Du lịch: chả cá là “đại sứ ẩm thực”, đưa hình ảnh Nha Trang đến gần hơn với du khách trong và ngoài nước.

7. Tương lai của nghề chả cá Nha Trang

Để nghề chả cá tiếp tục phát triển, địa phương đang chú trọng:

Đầu tư công nghệ chế biến hiện đại, kết hợp truyền thống và tiêu chuẩn quốc tế.
Xây dựng thương hiệu mạnh – như OCOP, nhãn hiệu tập thể – để tăng sức cạnh tranh.
Đẩy mạnh quảng bá ẩm thực qua lễ hội, du lịch, thương mại điện tử.
Bảo tồn bí quyết dân gian, giữ gìn hương vị truyền thống.

Kết luận

Lịch sử nghề chả cá Nha Trang là câu chuyện của sự sáng tạo, thích nghi và phát triển bền vững. Từ món ăn dân dã trong làng biển, chả cá đã vươn mình thành đặc sản nổi tiếng, là niềm tự hào của Khánh Hòa và cả Việt Nam.

Nếu một lần ghé Nha Trang, hãy thưởng thức bát bún chả cá nóng hổi hoặc mang về gói chả cá Vạn Giã. Đó không chỉ là món ăn, mà còn là hương vị của lịch sử, của biển cả và tình người nơi phố biển.

Món ngon Nha Trang

Lịch sử nghề chả cá Nha Trang – từ làng biển đến thương hiệu đặc sản